Paratoner, havadaki elektrik yükünü toprağa aktarmayı amaçlayan araçtır.İki bulutun sürtüşmesi,çarpışması veya kendi aralarında elektron boşalması yapmaları sonucu oluşan şiddetli ışık görüntüsüne şimşek denir.Şimşeklerin yıldırıma dönüşebilmesi için bulutların yeryüzüne yakın birşekilde paralel olarak durup, elektron alışverişi yapması gerekir.Bu olaydan sonra elektronların izlediği yol şiddetli bir ateş topuna dönüşür ve yıldırım oluşur.Yıldırımdan korunmak için binaların ve evlerin gök yüzüne yakın olan yerlerine paratoner adı verilen aletler konulur.Bu aletler kısaca toprağa bağlanmış birer demirçubuktur.Topraklama sayesinde demir iletkene gelen yıldırım etkisiz hale getirilir.
Aktif Paratoner Basligi
Tasiyici Direk
Sicak Galvanizli 60 mm. capinda, 6 mt. boyunda celik borudan, paslanmaya karsi korunmus direk kroseleri, 1 m. araliklarla monte edilebilecek sekilde olacaktir. Boru cati diregi olarak duvara veya catiya tutturma kelepce altlik v.b. parcalari dahil komple olacaktir. Diregin saglamligi, gerekirse gergi telleri ile arttirilacaktir.
İnis ve Topraklama İletkeni
2×50mm2 som bakir veya min. 60 mm2 serit iletkenden olusacaktir. uygun kroselerle 1m. araliklarla montaj yuzeyine tutturulacaktir.
İletken montaji, sert dirseklerden kacinilarak ve mumkun olan en kisa yoldan yapilacaktir. İletkenler dosenirken yakinlarindaki baska iletkenlere veya kendi bukulmelerinden meydana gelebilecek, yildirim atlamalarina musait durumlar yaratilmamalidir. Bu, sekilde de goruldugu gibi d/L oraninin buyuk secilmesine baglidir.
Burada d, atlama mesafesi, L iletkenin uzunlugudur. fiok gerilimlerinin ortalama max. degerini dikkate alacak olursak yaklasik L < 20 d icin bir atlama tehlikesi yok diyebiliriz.
İnis iletkenleri, elektrik devreleri boyunca dosenmemeli ve bu tip devreleri capraz sekilde katetmemelidir. Ancak, bir elektrik devresini capraz sekilde katetmek kacinilmaz olursa, elektrik devresi ile kesisme noktasindan 1 m. otesinde, madeni bir kafes icine alinmalidir.
Bu kafes , inis iletkeni ile irtibatlandirilmalidir. Bolme duvarlari cevresinde dosemekten kacinilmalidir. Varolan bir bolme duvarini asmak gerektiginde, azami 45° derecelik veya daha az meyil ile azami 40 cm’lik bir yukseklik musade edilebilmektedir.
Bina Üzeri Aktif Paratoner Montaj Detayı
İletken Döşeme Aralığı
Muhafaza Borusu
İnis iletkeni, topraga giriste ve 0,5 m. si toprak icinde kalacak sekilde 2,5 mt. uzunlugunda 32 mm. capinda galvanizli koruyucu boru icine yerlestirilecektir. İletken bu boru icinde izole edilecektir. Yildirim dusmesi halinde borunun elektriksel olarak yuklenmesini onlemek icinde iletken, borunun herhangi bir noktasina irtibatlandirilacaktir.
Yildirim Sayici
Test klemensinden once veya topraktan 2 mt. yukarida inis iletkenine monte edilecektir. Aktif paratonerde olusan desarjlarin sayisini izlemek ve olaylarla iliskiyi tespit etmek amaciyla kullanilacaktir.
Test Klemensi
Plastikten, kapakli, 2 x 50 mm2 iletkene uygun, topraklama direnci olcum noktasi olarak kullanilacak, bakirdan mamul klemens, muhafaza borusunun 10 cm. uzerine monte edilecektir.
Kafes Direk Üzeri Aktif Paratoner Montaj Detayı
Topraklama Elektrodu
Elektrodlar, topraktan 50 cm. derinlige, ilk elektrod yapidan 5 mt. uzaga gomulecektir. ‹ki elektrod arasindaki mesafe elektrod boyundan az olmayacaktir. Topraklama direnci 10 Ohm. dan kucuk olacaktir. Dijital Topraklama direnc olcu aleti ile yapilan olcmede topraklama direnci 10 Ohm. dan buyuk bulunursa elektrod sayisi arttirilacaktir. Topraklama icin 20 mm. capinda 3.5 m. uzunlugunda ve ucu topraga cakilabilecek sekilde sivri baslikli elektrolitik bakir cubuk kullanilacaktir. Bu elektrotlarin uygulanamadigi yerlerde ozel cozumlere basvurulur.
Montaj
Sistemin montajinda, iki farkli metalin temasindan ortaya cikan korozyon olayi dikkate alinacaktir. Farkli metallerin kullanilmasindan mumkun oldugu olcude kacinilacaktir. Tasiyici direk, kroselerin tesbitlenmesinde duvar yuzeylerinin bozulmamasi, topraklama icin kanal kazilmasi ve zeminin eski haline getirilmesi saglanacaktir.
Proje
Yapilan montaj gercegine uygun olarak projelendirilecektir.
olcum, Rapor
Tesisat bitirildiginde topraklama direnci ehliyetli personel tarafindan olculup, firma yetkili muhendisi onaylayarak raporlandirilacaktir.
YILDIRIMDAN KORUNMA YONTEMLERİ
Yildirim binlerce voltluk bir kuvvetle duser ama saniyenin bir bolumu kadar surer. uzerine yildirim dusen herkes olmez. Yildirim, tum vucudun maruz kaldigi bir yuksek voltajdir. Yildirim carpmasinda basta sinir sistemi ve kalp-damar sistemi olmak uzere pek cok sistem etkilenir. Yildirim, karakteristik bir yuzeysel cilt yanigi olusturur ama nadiren derin yaniklar olur. Asil problem sinir sistemi hasari ve kalp ritim bozukluklaridir. Yildirim dusmesi sonucu pek cok insanda kisa sureli hafiza kaybi olmakta ve bu olayi hatirlamamaktadir. Kazazedede uyusma, karincalanma, kismi veya tam felc, korluk, duyma kaybi, konusma guclugu veya konusamama gibi belirtiler olabilir ancak bunlar genellikle gecicidir. En onemli sorun kalp ritminde bozukluklar ve kalp durmasidir. İlkyardimci yildirim dusmus ve kalbi durmus bir kazazedeyi olu kabul etmemeli ve hemen kazazedenin ABC sini saglamalidir. Bu kazazedeler genellikle basari ile geri dondurulebilirler.
Yildirim carpmis bir kazazedeye dokunmak tehlikeli degildir, kazazedeye dokununca carpilma tehlikesi yoktur.
Yildirim carpmasi durumlarinda cesitli kiriklar ozellikle de omurga kiriklari sik gorulur. Bu nedenle tum kazazedeler tespit edilmeli ve omurga tahtasi ile tasinmalidir.
Yildirim carpmasindan kacinin !
Siginacak emin bir yer yoksa asagidakileri yapin.
İcerde
Pencere, kapi ve elektrikli aletlerden uzak durun
Borularla temastan kacinin
Acil durumlar disinda telefonu kullanmayin
Disarda
Yildirimdan korunakli bir yer arayin.
Arabaniz varsa icine girin.
Asla bir agacin altina siginmayin.
cevreden daha yuksek bir yerde durmayin.
Bisiklet, cit vb. metal objelerden uzak durun.
Uzun nesnelerin yaninda durmayin.
Gruplar halinde durmayin.
Kendinizi huzursuz hissediyorsaniz, saclariniz yukari dikilmeye baslamissa hemen kulaklarinizi kapatin ve yere cokun. Asla yere uzanmayin ve ellerinizi yere degdirmeyin
RADYOAKTIF PARATONER
adyoaktif Paratoner işlevini yapan başlık kısmı normal şartlarda binaların çıkılabilen bölümünden 6 ile 6,5 metre yükseklikte demir direk üzerine kurulur. Paratoner başlık kısmı üzerinde ortada sivri yakalama ucu vardır. Radyoaktif kaynak ise sivri ucun bağlı bulunduğu direk üzerindeki tabla etrafında yaklaşık 1 cm çapında yuvarlak veya dikdörtgen şeklinde ve folyo kalınlığında olup, koruma alanının çapına göre 1 ile 4 eleman olacak şekilde monte edilmiş metal parçalardır. Paratonerin diğer bölgelerinde herhangi bir radyoaktif kaynak bulunmaz. Bazı paratonerlerin imal edilme özelliğinden dolayı radyoaktif kaynakların bulunduğu yerin üzeri kapatılmıştır. Paratoner üzerinde bulunan yukarıda belirtilen tabla kısmına çok fazla yaklaşılmaması ve hiç bir şekilde radyoaktif kaynak dediğimiz metal folyalarla temas edilmemesi gerekir.
